To już czwarta edycja interdyscyplinarnego Festiwalu Sztuki Kobiet PERSONA, którego misją jest honorowanie twórczości kobiet i ich roli w polskiej kulturze. Matronką tegorocznej odsłony jest Lidia Ostałowska – wybitna polska reportażystka, działaczka społeczna, autorka głośnych i nagradzanych książek, zmarła w roku 2018.

Festiwal Sztuki Kobiet PERSONA 2024
Lidia Ostałowska. Reporterka uważności
17-19 maja 2024 r.
wstęp wolny, na wybrane wydarzenia obowiązują zapisy oraz bilety: www.mik.waw.pl/repertuar

MIEJSCA: W tym roku wydarzenia festiwalowe odbędą się w czterech warszawskich lokalizacjach: Mazowieckim Instytucie Kultury, Faktycznym Domu Kultury, Galerii Foksal oraz na PGE Narodowym w ramach Targów Książki i Mediów VIVELO. Zapraszamy na debaty, spotkania, rozmowy, wystawy i koncerty.

„Reporterka uważności”, to nieprzypadkowe. Lidia Ostałowska, Lidka – tak o niej mówili Ci, którzy ją znali – z uważnością odnosiła się do swoich bohaterów, zawsze z szacunkiem do ich historii. Sama w tle, słuchająca i nie udająca – Obca, ale dzięki temu prawdziwa i wzbudzająca zaufanie. A mimo to Obecna.

W całym pisarstwie Lidki czujemy jej osobę – jej wrażliwość w patrzeniu na innych. To, że zawsze starała się widzieć różne strony zdarzeń i zrozumieć, nigdy nie miała gotowych odpowiedzi. Tematy, które poruszała – inni, obcy, wykluczeni – są dziś wciąż aktualne, a jednocześnie, co jest cechą prawdziwej sztuki, uniwersalne poprzez pokazanie człowieka i jego indywidualnego, osobnego losu. Bo w pisarstwie Lidii, nawet dotykającym ogólnych spraw społeczno-historycznych takich jak Zagłada Romów, zawsze na końcu jest Człowiek.

Te ważne tematy, o których pisała, będą przewijały się w dyskusjach z naszymi gościniami i gośćmi – uznanymi reporterami i reporterkami, pisarkami i działaczkami społecznymi, z przyjaciółmi Lidii. Lidia, mimo swojej skromności, była dla wielu z nich autorytetem – tą, która nie tylko uczy pisania, ale też podejścia do zawodu, który traktowała bardzo serio. Cieszę się, że wiele z tych osób pojawi się na festiwalu. Jedną z nich jest Magdalena Kicińska, bliska przyjaciółka a zarazem wychowanka duchowa Lidii Ostałowskiej, dziś reporterka i pisarka szefująca uznanemu magazynowi „Pismo”. Chciałam jej przekazać szczególne podziękowania za pomoc w pracy nad programem wydarzeń, inspirujące pomysły i uwagi, rozmowy, które były dla mnie bardzo cenne i otwierające. Dziękuję Magdo.

Elżbieta Szymańska, kuratorka literacka festiwalu

CZYM JEST PERSONA?

Projekt Festiwalu Sztuki Kobiet PERSONA narodził się z niezgody na pomijanie roli kobiet we współtworzeniu polskiej kultury oraz z chęci przybliżenia szerszej publiczności sylwetek artystek, w tym wybitnych kobiecych osobowości ze świata kultury i sztuki oraz promocję ich twórczości. Pomysłodawczynią festiwalu jest dyrektorka Mazowieckiego Instytutu Kultury Magdalena Ulejczyk.

PROGRAM

17 maja (pt.) Otwarcie Festiwalu

• 19:00 | Reporterka na śmierć i życie. Przyjaciele o Lidii Ostałowskiej
  spotkanie z reporterem Wojciechem Tochmanem i reporterką Magdaleną Kicińską, rozmowę poprowadzi Elżbieta Szymańska (MIK) – kuratorka festiwalu

  Nie wkładała ludzi do szuflad, sama nie lubiła być szufladkowana. Nie chciała uchodzić za specjalistkę od Romów, ani za ekspertkę od hip-hopu, o którym napisała głośny reportaż. Pisała o krzywdzie kobiet, ale nie chciała być postrzegana jako dziennikarka feministyczna. Kim naprawę była Lidia Ostałowska, jedna z największych polskich reporterek, wykładowczyni i aktywistka społeczna zaangażowana w sprawy słabszych, wykluczonych i opuszczonych? Jak pamiętają ją jej przyjaciele, co mówią nam dzisiaj jej książki i dlaczego są tak ważne? Na te pytania będą odpowiadali – reporter Wojciech Tochman, autor książki „Historia na śmierć i życie”, którą złożył hołd Lidii Ostałowskiej, i Magdalena Kicińska – reporterka i redaktorka naczelna miesięcznika „Pismo”.

  wstęp wolny!
  dostępność: pętla indukcyjna, tłumaczenie na PJM
  Mazowiecki Instytut Kultury, ul. Elektoralna 12, Warszawa

• 20:30 | Romni. Wystawa fotografii Katarzyny Piechowicz
  wernisaż z udziałem autorki prac, kuratorki wystawy Joanny Kinowskiej i fotografki Joanny Helander
  Galeria Elektor w Mazowieckim Instytucie Kultury (pierwsze piętro)

  “Jestem Gadzi. Historie, które Ci opowiem zdjęciami, nie są moim doświadczeniem. Nie będę udawać, że wiem, co to znaczy być w skórze Romni. Byłam obok. Patrzyłam. Pozwolono mi na to. Mogę tylko oddać im głos”.

  wstęp wolny! 
  dostępność: pętla indukcyjna (przenośna – na szyję do pobrania w Punkcie Informacyjnym na parterze budynku), tłumaczenie na PJM, winda dla osób poruszających się na wózkach
  Mazowiecki Instytut Kultury, ul. Elektoralna 12, Warszawa
• 21:00 | koncert Guest Julka + Live Band
  
  Dama rapowego undergroundu. Pisze, komponuje, śpiewa i rapuje historie z pogranicza jawy i snu. O swoich kawałkach mówi, że „mają wiele wspólnego z fotografią erotyczną”. Są plastyczne, zmysłowe, intymne, czasem może nawet ekshibicjonistyczne. Artystka wystąpi w towarzystwie trzech doskonałych instrumentalistów

  wstęp wolny!
  dostępność: pętla indukcyjna
  Mazowiecki Instytut Kultury, ul. Elektoralna 12, Warszawa

18 maja (sob.)

• 11:00-18:00 | Zakład poetyckich pobrań dźwiękowych 
  punkt nagrań indywidualnych płyt winylowych dla poetów i poetek, do kolekcji Czytelni Słów i Dźwięków ELEKTRA
  zapisy: elektra@mik.waw.pl
  dostępność: na życzenie (najpóźniej 7 dni przed wydarzeniem)*
  Mazowiecki Instytut Kultury, Czytelnia Słów i Dźwięków ELEKTRA,
  ul. Elektoralna 12, Warszawa
• 12:30-15:30 | Wydobyć głos kobiety
  warsztaty Basi Ciemięgi z emisji głosu dla kobiet

  Basia Ciemięga – twórczyni warsztatów Głos Kobiety, które pomogły już setkom kobiet w Polsce i za granicą usłyszeć i wyrazić siebie na nowo. W pracy łączy eksplorację głosu fizycznego z docieraniem do tego, co nazywamy głosem wewnętrznym. Poprzez wyrażenie i świadome objęcie uciszonych aspektów, pomaga skontaktować się z własnymi potrzebami, emocjami, granicami, gotowością do samostanowienia. Wierzy w moc kobiecego głosu i chce, by było go w świecie więcej. Z wykształcenia jest kulturoznawczynią i aktorką, przez wiele lat uczyła się od mistrzów pracy z ciałem i głosem, fascynował ją też świat muzyki etnicznej. Ma kilkunastoletnie doświadczenie w prowadzeniu warsztatów związanych z głosem i śpiewem. Esencją jej obecnych działań jest metoda, którą stworzyła sama, podążając za własnym głosem oraz słuchając historii innych kobiet.

  zapisy: kasa@mik.waw.pl (liczba miejsc ograniczona)
  dostępność: na życzenie (najpóźniej 7 dni przed wydarzeniem)*
  Mazowiecki Instytut Kultury, ul. Elektoralna 12, Warszawa
• 15:00 | Różni, Inni, Obcy? Jak dziś patrzymy na wykluczenie
  z fotografami i fotografkami: Katarzyną Piechowicz, Joanną Helander, Karolem Grygorukiem, Piotrem Wójcikiem rozmawia Magdalena Kicińska

  Lidia Ostałowska rozumiała znaczenie obrazu i to, jak jest ważny by pełniej opowiedzieć historię. Wiedziała, że to, czego nie można opisać można pokazać, ale też gdzie postawić granicę. Czy my dzisiaj to wiemy? Czy w kulturze obrazkowej jest miejsce na wątpliwości? Czy otoczeni milionami zdjęć, do których mamy dostęp na wyciągnięcie ręki, na ekranie telefonu czy laptopa, nie staliśmy się na nie obojętni?
  
  wstęp wolny! 
  Faktyczny Dom Kultury, ul. K.I. Gałczyńskiego 12, Warszawa
• 16:30 | wystawa Oczy Skóry  autorskie oprowadzanie Alicji Bielawskiej 

  artystka pracuje z pamięcią, percepcją i przestrzenią. Założeniem Bielawskiej jest uczynienie z Galerii Foksal miejsca przyjaznego, otwartego i wygodnego, które oddziałuje na ciało i zmysły, a jednocześnie koresponduje z historią tego miejsca, w szczególności z wystawami kobiet.

  wstęp wolny! 
  dostępność: tłumaczenie na PJM 
  Galeria Foksal, ul. Foksal 1/4, Warszawa
• 18:00 | Po co nam herstorie?

  panel dyskusyjny z udziałem: Prezeski Fundacji Muzeum Kobiet Anny Kowalczyk, Wiceprezeski i dyrektorki generalnej A+E Networks Europa Centralna i Wschodnia Izabelli Wiley, Katarzyny Grynienko ze studia CD PROJEKT RED, autorki Histerii sztuki Soni Kiszy i Prezeski Fundacji Marii Janion Odnawianie Znaczeń Kazimiery Szczuki. Prowadzenie debaty: Magdalena Ulejczyk – Dyrektorka Mazowieckiego Instytutu Kultury

  wstęp wolny! 
  dostępność: pętla indukcyjna, tłumaczenie na PJM 
  Mazowiecki Instytut Kultury, ul. Elektoralna 12, Warszawa
• 20:00 | Kobiece akwarele według Lidii Ostałowskiej
  słuchowisko na żywo według scenariusza i w reżyserii Marii Marcinkiewicz-Górnej, muzyka Piotr Skotnicki, scenografia Marcin Chlanda; występują: Jowita Budnik, Zuzanna Saporznikow, Małgorzata Zajączkowska, Fabian Kocięcki (głos)

  Bohaterki reportaży Lidii Ostałowskiej często żyją w cieniu swoich rodzin czy społeczności. Raczej HIStorii niż HERstorii. Niewidzialne, niesłyszalne, marginalizowane, wykluczone. Ona słucha ich umiejętnie, chowając własne dziennikarskie ego, oddaje głos im – Dinie, Wandzie, Micu czy Monice w niełatwych przecież tematach: aborcji, śmierci, zbrodni czy przemocy. Nie ocenia, lecz ukazuje złożoność losu danej bohaterki. Nie tłumaczy ich postępowania czy dokonanych wyborów, ale przedstawia zdarzenia w sposób przyczynowo-skutkowy. Zachęca nas do spojrzenia na sytuację każdej z tych kobiet w szerszej perspektywie. One nie miały takiej możliwości. My możemy zobaczyć daną herstorię z lotu ptaka.
  W naszym słuchowisku na żywo po raz pierwszy bohaterki wybranych reportaży spotkają się w jednej przestrzeni. Czy usłyszą swoje opowieści? Czy te poszczególne losy utworzą wspólną mozaikę? A może po tych 20, 30 latach od publikacji pierwszych artykułów okaże się, że ich losy już nie rezonują z naszą rzeczywistością?

  wydarzenie biletowane: 40 zł | www.mik.waw.pl/repertuar
  dostępność: pętla indukcyjna, tłumaczenie na PJM 
  Mazowiecki Instytut Kultury, ul. Elektoralna 12, Warszawa

19 maja (nd.) Zakończenie Festiwalu

• 15:00 | Romowie, Romki. Nowe Otwarcie?
  spotkanie z reżyserką serialu Infamia Anną Maliszewską, Prezeską Fundacji w Stronę Dialogu dr Joanną Talewicz i romską aktywistką Oleną Vaidalovych. Rozmowę poprowadzi dziennikarka Paulina Reiter; fragmenty Farb wodnych Lidii Ostałowskiej przeczyta Magdalena Czerwińska

  „Cygan to Cygan” Lidii Ostałowskiej to romskie portrety. Aby napisać tę książkę, reporterka odwiedziła chyba wszystkie większe ośrodki Romów w naszej części Europy. „Farby wodne” to reportaż o tym, jak doktor Mengele bada „mieszańców cygańskich” a młoda malarka wykonuje ich portrety. „We wspólnej, pełnej zgiełku przestrzeni publicznej coraz wyraźniej przebija się głos, że to nie my – gadziowie – mamy zadecydować o przyszłości Romów. Sami rozstrzygną, jak łączyć nowoczesność i tradycję. Dajmy im miejsce.” – pisała Ostałowska. Porozmawiajmy o miejscu, którego dziś w kulturze szukają dla siebie Romowie. Z jakimi problemami się mierzą. Co to znaczy dziś być Romem i kto ma prawo opowiadać ich historie.

  wstęp w ramach Targów Książki i Mediów VIVELO – kup bilet
  dostępność: pętla indukcyjna (przenośna – na szyję do pobrania przed spotkaniem), tłumaczenie na PJM
  Targi Książki i Mediów VIVELO, PGE Narodowy, al. Księcia Józefa Poniatowskiego 1, Warszawa
• 18:00 | Reporterki. Inne spojrzenie
  spotkanie z pisarkami i reporterkami Anną Cieplak, Sylwią Chutnik, Małgorzatą Nocuń i Ewą Winnicką, w roli prowadzącej Magdalena Kicińska

  Lidia Ostałowska mówiła: Płeć w dziennikarstwie ma znaczenie. „Nie można chyba, a przynajmniej tak mi się wydaje, oddzielić tego, kim się jest od tego, co się robi” – dodawała. „Ale nie chcę o sobie myśleć jako o wyłącznym produkcie natury. Wolę wierzyć, że pewne decyzje podjęłam sama”. O tym, jak dzisiaj płeć wpływa – bądź nie wpływa – na pisanie z autorkami prozy i non fiction, które poruszają tematy ważne dla Lidii Ostałowskiej, będzie rozmawiała reporterka, pisarka i redaktorka naczelna magazynu „Pismo”, Magdalena Kicińska.
  
  wstęp wolny!
  dostępność: pętla indukcyjna, tłumaczenie na PJM
  Mazowiecki Instytut Kultury, ul. Elektoralna 12, Warszawa
• 20:00 | koncert zespołu Szklane Oczy
  wydarzenie biletowane: 40 zł  | www.mik.waw.pl/repertuar 

  Szklane Oczy to Ania, Aga i Krzysiu – wokal z gitarą, bas i perkusja. Grają rocka inspirowanego polskim punkiem, poezją romantyczną i psychodelią.

  dostępność: pętla indukcyjna
  Mazowiecki Instytut Kultury, ul. Elektoralna 12, Warszawa

​Wydarzenia towarzyszące

• 17.05-13.07.2024 | Oczy Skóry instalacja artystyczna Alicji Bielawskiej 
  wstęp wolny! 
  Galeria Foksal, ul. Foksal 1/4, Warszawa

* dostępność na życzenie

Jeśli potrzebujesz dodatkowych narzędzi dostępności skontaktuj się z nami najpóźniej 7 dni przed wydarzeniem. Koordynatorka ds. dostępności: Magdalena Ptak m.ptak@mik.waw.pl tel./sms: 601 669 440

Zobacz

• Biogramy Gościń i Gości PERSONY (pdf)
• Biogramy Gościń i Gości PERSONY (doc)
• Informacja dla mediów

Lidia Ostałowska (1954–2018)

Dziennikarka, pisarka, działaczka społeczna. Absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. W latach PRL reporterka „Przyjaciółki” i „ITD”, a po przerwie w stanie wojennym dziennikarka „Gazety Wyborczej”. Pisała o tych, którym trudniej – o mniejszościach narodowych i etnicznych, o kobietach, o młodzieży z subkultur i o wykluczonych. Autorka książek Cygan to cygan, Farby wodne oraz Bolało jeszcze bardziej. Współautorka wielu zbiorów reportaży. Za Farby wodne była nominowana do Nagrody Literackiej Nike (2012) oraz do Nagrody Gwarancje Kultury (2012). Prowadziła wykłady w Instytucie Badań Literackich PAN oraz w Polskiej Szkole Reportażu. Była jedną z fundatorek i członkiń rady Fundacji Itaka. Jej teksty tłumaczono na fiński, rosyjski, rumuński, węgierski.

Lidia Ostałowska Fot. Magdalena Wdowicz-Wierzbowska

Organizatorzy

• Partner Główny: Instytut Reportażu
• Matronat: Fundacja Muzeum Historii Kobiet, HERSTORY – History Channel 
• Partnerzy: Fundacja w Stronę Dialogu, Wydawnictwo Czarne, Targi Książki i Mediów Vivelo PGE Narodowy
• Patronat medialny: TOK FM

Zespół

• koordynatorka festiwalu: Agnieszka Daroch (MIK) a.daroch@mik.waw.pl
• program: Elżbieta Szymańska (MIK) e.szymanska@mik.waw.pl, Magdalena Kicińska
• opracowanie graficzne: Aleksandra Nałęcz-Jawecka
• informacje dla mediów: Biuro Prasowe MIK, Małgorzata Szum m.szum@mik.waw.pl